Er zit een superheld in mij, echt waar. Zij kan alles, ze is mooi, sterk, ambitieus, slim… kortom ze is geweldig. En omdat ze zo geweldig is vindt iedereen haar ook geweldig. Ik zie me nog lopen door de gang van het kantoor, waar ik ondertussen een gewaardeerde positie had bereikt: hoge hakken, rode jurk, blakend van goede zin en zelfvertrouwen.

En toen was er die ene collega die tegen me zei: ‘Van jou hoef ik helemaal niets, jij hebt mij niets te bieden’. Zo direct had ik de boodschap “dat ik er niet toe doe” nooit gekregen. Ik viel nog net niet van mijn hakken, maar strompelde naar huis om me te verstoppen achter het behang met de gedachte: ‘Wie dacht ik wel dat ik was? Zo rond paraderen in die mooie jurk?’Raar? Nee hoor, want als je – zoals de superheld – altijd probeert om perfect te zijn, om anderen te pleasen, ben je kwetsbaar. Ik was gaan geloven in de illusie dat als je maar geweldig genoeg bent, dat je er dan pas mag zijn.

Zo’n illusie heeft als keerzijde dat als je niet geweldig (lees: perfect, slank, slim, etc.) genoeg bent, dat je er dan niet mag zijn. Sterker nog: dat je je moet schamen. De negatieve opmerking van mijn collega raakte direct mijn onzekerheid: ik ben niet goed genoeg, ik kan maar beter vertrekken.

Wat gebeurde hier nou? Enige navraag om mij heen leerde mij dat veel meer mensen last hebben van dit verschijnsel. Ogenschijnlijk zeer succesvolle mensen, die kwetsbaar zijn voor de mening van anderen, die hun mate van welbevinden onbewust laten afhangen van hoe geweldig ze worden gevonden door de buitenwereld. Sterker nog: ze proberen onbewust erkenning van hun omgeving af te persen door zo geweldig mogelijk te zijn. In de kern laat je je dan regeren door een negatieve overtuiging over jezelf (zoals ik ben dom, zwak, middelmatig, etc.). Deze zit vaak zo diep, dat je je er niet bewust van bent. Door de ogen van de ander, in dit geval mijn collega zag ik weer even de negatieve overtuiging over mezelf. En deze overtuiging is dusdanig pijnlijk, dat ik er alles aan gedaan heb om er van weg te blijven.

Wat hoop je te krijgen?

Veel van de dingen die we doen om erkenning, waardering (of iets anders) te krijgen komen voort uit Valse Hoop. Valse Hoop is een begrip uit de psychologie (PRI – I. Bosch) wat staat voor gedrag waarmee we ons uiterste best doen in de hoop om iets te krijgen. In het werk kan dit gaan om waardering, aandacht of promotie. Zo denken de superhelden onder ons, dat als ze maar genoeg hun best doen, maar leuk, sterk, slim, pittig, mooi genoeg zijn, dat ze dan krijgen wat ze willen. En vaak krijgen ze dit ook, maar op de een of andere manier is het nooit genoeg. De superheld in ons zoekt altijd naar meer, meer complimenten, meer aandacht, meer succes… als een bodemloze put. Doordat de Valse hoop heel lekker kan voelen (vol verwachting, het gevoel dat je een doel in je leven hebt, dat alles goed komt als….) merk je hem vaak niet op. Maar wanneer de Valse Hoop instort, zoals bij mij in mijn mooie jurk, laat je je het modderige moeras intrekken. Met bijbehorende gevoelens van angst, schaamte, onzekerheid en moedeloosheid.

Iemand kan alleen je zelfrespect afnemen als jij het hem geeft

Valse Hoop lijkt best fijn, het geeft immers een doel en veel energie. Maar het put je op de langere termijn uit. En je houdt met de Valse Hoop onbewust de illusie in stand dat je negatieve overtuiging echt waar is. De kunst is om de Valse Hoop te gaan herkennen en de negatieve overtuiging eronder op te zoeken, bij de lurven te grijpen en te gaan zien voor wat hij werkelijk is: onzin.

Als ik toentertijd niet zo was gevangen in de illusie van Valse Hoop, dan had ik mijzelf niet zo onderuit gehaald. Want ik dacht wel dat die collega een bitch was doordat ze zo gemeen tegen me deed, maar ik was degene die besloot haar boodschap te geloven. Of in de woorden van Ghandi: ‘Iemand kan alleen je zelfrespect afnemen als jij het hem geeft.’ Door de Valse Hoop te leren herkennen als beschermingsmechanisme en op zoek te gaan naar de onderliggende, pijnlijke, negatieve besluiten over jezelf, kom je meer in je kracht. Met al prettig bijeffect minder gevoelig voor kritiek. Makkelijk gezegd? In mijn persoonlijke ervaring was en ís dat nog een hels karwei. Een staaltje van ijzervreten in de sportschool van het leven.

Valse Hoop herkennen? Houd de volgende signalen in de gaten:

• please-gedrag: je best doen om mooi, aardig, lief, intelligent, interessant of wat dan ook te zijn in de ogen van iemand anders

• het gevoel dat je steeds van alles moet, en wel meteen, terwijl dit in feite niet zo is

• gevoelens van stress

• jezelf veel horen uitleggen over jezelf en je beweegredenen

• perfectionisme

• grenzen niet aangeven

• als …. dan gedachtes:

  • ‘Als ik harder werk, dan zal mijn baas mij waarderen.’

  • ‘Als ik afval, dan zal ik aantrekkelijker worden voor anderen.’

  • ‘Als ik geen ruzie maak, dan zal mijn partner bij mij blijven.’