Mijn eigen dieptepunten zijn zeker weten een nog grotere leerschool, dan de opleidingen die ik heb gevolgd, de boeken die ik heb gelezen en alle ervaring die ik heb opgedaan. Zo trof ik mijzelf weer eens aan in een knaller van een ruzie met mijn vriend, waarbij ik niet het deja-vu kon negeren, omdat het in mijn gezicht schreeuwde: ‘Dit hebben jullie eerder gedaan!’

Ik was ontredderd… Deze film kende ik al… Wat gebeurde hier? Waarom begrijpen we elkaar niet? Twee dagen heb ik erover nagedacht, gezocht en om raad gevraagd. Toen kwam een verhaal over appels en bananen bij mij binnen. Hij praat appels en ik hoor bananen. Sterker nog hij verweet mij ook dat ik bananen hoorde!

Face the facts

Stap 1 was dan ook voor mij om te erkennen dat ik inderdaad bananen hoorde en slechts een vaag idee had wat die appels waren. Want dat zat ik in eerste instantie natuurlijk enorm te ontkennen. Hij zei gewoon lompe dingen vond ik, en ook nog eens op een manier die – in mijn ogen – nogal beschuldigend was. Dus het was lekker makkelijk om de schuld buiten mij te leggen. Want als iedereen nou gewoon eens normaal doet, hebben we ook geen communicatieproblemen. Toch?!? Los van dat ik de hele situatie nogal irritant vond, fascineerde het mij wel: hoe kan het dat we elkaar zo slecht verstaan?

Hoe appels in bananen veranderen

Wat hier de ruis in de communicatie veroorzaakt zijn twee dingen:

1. De toon van de boodschap (hoe klinken de appels? Hoe zijn ze verpakt?)

2. De rode knoppen van de ontvanger.

Deze twee aspecten zorgen ervoor dat de ontvanger niet meer in staat is de werkelijke boodschap (appels) ook als appels te horen. De ontvanger hoort bananen en reageert ook vanuit die bananen. De persoon met de appels begrijpt niets van de reactie en gaat nog luider appels praten. Uiteraard maakt dit de zaak alleen maar erger.

Laat ik deze vraag en de metafoor van de appels en bananen eens vertalen naar de werkvloer. Ooit een lastig gesprek gevoerd? Waarbij de emoties hoog opliepen? Waarbij je achterbleef met een ontevreden gevoel, omdat jullie elkaar duidelijk niet hadden verstaan?

Het is de toon die de muziek maakt

Dat gaat bijvoorbeeld zo: je hebt een gesprek met je collega over een project wat jullie samen doen. Je collega maakt zich zorgen over de kwaliteit en houdt een vlammend betoog tegen jou over hoe het allemaal beter en anders kan. Ook geeft deze collega jou feedback over wat jij daarin anders zou kunnen doen. De vurigheid waarin jouw collega zijn verhaal verpakt vind jij nogal heftig. Jij bent zelf veel relaxter en houdt altijd je hoofd koel. Hoe koeler jij doet, hoe meer vuur jouw collega in zijn verhaal stopt. Jij raakt hierdoor afgeleid van de werkelijke boodschap. De verpakking is te intens voor jouw aanpakstijl.

Vertroebelende oude verhalen

Vervolgens raak je nog verder van huis omdat de feedback van je collega en het verhaal over hoe het beter moet, jou persoonlijk raakt op een gevoelige plek. Je rode knop wordt ingedrukt. Dit gebeurd vaak onbewust.

Het vraagt enig zelfonderzoek om erachter te komen of er inderdaad iets in jou is geraakt, waardoor je de boodschap niet meer kon horen.

Stel dat je je wel eens onzeker voelt over de kwaliteit van je werk en dat je er alles aan doet om dit niet te laten merken. Sterker nog je levert het liefste perfect werk, zodat niemand ooit kritiek op je kan hebben. Maar je hebt een blauwe plek, oud zeer van vroeger. Bijvoorbeeld dat je als kind op de basisschool meerdere keren van leraren te horen kreeg dat je er niet veel van bakte. Dat je een beetje langzaam was en ook niet al te snugger. Dit oude verhaal wordt onbedoeld geraakt door jouw vurige collega. In dat geval komt er een enorm troebele lens over de appelen te liggen. Jij hoort alleen nog: je bent een dommerd. Jij kan het niet. Je werk is niet goed. En door deze bril hoor je dus bananen. En vanuit die bananen ga je reageren. Waardoor je collega denkt: ‘Huh? Wat gebeurt hier?’

Zoom uit en durf echt te kijken

Dus als je in een misverstand, conflict of lastig gesprek terecht komt, ga dan eens bij jezelf na wat er waar te nemen is. Neem afstand van de situatie en zoom even uit. Wat zie je in de toon van de boodschap en in je eigen gevoeligheden? Beiden kunnen een enorme bron van ruis zijn. Krijg je ze in beeld dan kan je ze delen met de ander. En dat is precies wat ik heb gedaan met mijn vriend. Ik moest over een dikke drempel, maar heb daadwerkelijk een tikje beschroomd de appels en bananen op een papiertje getekend, om inzichtelijk te maken voor ons allebei, waar het misging. En dat was weer dikke winst.